شرایط عمومی و اختصاصی قرارداد کار
قراردادهای کاری همچون سایر قراردادها نیاز به شرایط اساسی دارند تا معتبر و موثر باشند. این شرایط می‌توانند به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم شوند:
الف) شرایط عمومی قرارداد کار عبارتند از:
- موضوع قرارداد: باید موضوع کاری که طرفین قصد دارند در این قرارداد تعهد کنند، به صورت واضح و دقیق ذکر شود.
- مدت زمان قرارداد: تعیین مدت زمان اعتبار قرارداد، آیا این قرارداد به صورت موقت یا دائمی خواهد بود؟
- حقوق و وظایف طرفین: حقوق و وظایف کارفرما و کارگر باید در قرارداد به صورت واضح و روشن ذکر شوند، از جمله حقوق مالی، ساعات کاری، شرایط استراحت، وظایف و مسئولیت‌های مرتبط با شغل.
- پرداخت حقوق و مزایا: روش پرداخت حقوق، مبلغ حقوق، و اقساط زمانی پرداخت باید مشخص شود. همچنین، هرگونه مزایا و مزایای اضافی نیز باید ذکر شود.
- شرایط مربوط به پایان قرارداد: این شامل شرایطی مانند خاتمه قرارداد به دلیل بازنشستگی، انقضاء مدت، یا فسخ توسط یکی از طرفین (مثلاً به دلیل نقض شرایط قرارداد) است.
- تعهدات پس از پایان قرارداد: این شامل تعهداتی است که طرفین باید پس از پایان قرارداد انجام دهند، مثلاً حفظ اطلاعات محرمانه یا عدم رقابت با کارفرما.
- رفتارهای غیرقابل قبول: این شامل تعیین رفتارهایی است که اگر یکی از طرفین انجام دهد، می‌تواند به لحاظ قانونی منجر به فسخ قرارداد شود، مانند رفتارهای تبعیض آمیز یا متخلفانه.
- مرجع صلاحیت درخصوص رسیدگی به اختلافات: تعیین مرجع صلاحیت (مثل دادگاه صالح) برای حل و فصل اختلافاتی که ممکن است در ارتباط با قرارداد پیش بیاید.
- تغییرات در شرایط قرارداد: روش و شرایط تغییرات در قرارداد باید مشخص شود، از جمله فرآیند توافق و تایید نوع تغییرات.
- تصرفات قابل ممنوعیت: مواردی که طرفین توافق می‌کنند که نباید انجام دهند، مانند افشای اطلاعات محرمانه یا استفاده از منابع مالی برای مقاصد غیرقانونی.
این شرایط عمومی می‌توانند به شکل کلی یا جزئی‌تر در قرارداد کار ذکر شوند و بر اساس نوع و ماهیت شغل و حقوق مربوطه، ممکن است موارد دیگری نیز اضافه یا تغییر یابد.
ب )شرایط اختصاصی قرارداد کار :
شرایط اختصاصی قرارداد کار می‌توانند به منظور تضمین و حمایت از حقوق کارگران و تعیین مسائل خاصی که ممکن است در قرارداد کار مطرح شوند، در نظر گرفته شوند. برخی از این شرایط عبارتند از:
- تضمینی یا حمایتی بودن قرارداد:
- این شرط به معنای تضمین کردن حقوق و مزایای کارگران در قرارداد است. به عنوان مثال، ممنوعیت استخدام افراد زیر سن قانونی برای حفظ حقوق کودکان.
- مجازات‌ها یا آمره بودن قانون کار:
- این شرط به منظور تأمین اجرای قوانین کار و تحقق اصول عدالت و حقوق کارگران است. به عنوان مثال، مجازات‌های تعیین شده برای کارفرماها که حقوق کارگران را نقض کنند، مانند جریمه‌ها یا مسئولیت‌های قانونی.
تأمین حقوق و حفظ حقوق کارگران از اهداف اصلی قوانین کار است و شرایطی که در قوانین تعیین می‌شوند به منظور این هدف است. ماده ۸ قانون کار که اشاره کردید، نمونه‌ای از این تدابیر حمایتی است که به کارگران ارائه شده است تا از بهره‌برداری از آنها توسط کارفرماهایی که قدرت اقتصادی بیشتری دارند جلوگیری شود.
تفاوت‌های بین قوانین مربوط به قراردادهای اجاره اشخاص و قوانین مربوط به قراردادهای کاری از جهات مختلفی وجود دارد.
در قانون مدنی، به عنوان مثال در مورد قراردادهای اجاره اشخاص، اصلی که تأکید شده است احترام به نصوص قانون است. به این معنا که اگر شرایط یک قرارداد اجاره اشخاص با مفاد قوانین مغایرت داشته باشد، می‌تواند غیرنافذ باشد. این به اصطلاح به عنوان “اصل عدم نافذ بودن قرارداد مغایر با نص قانون” شناخته می‌شود.
اما در قانون کار، موضوع مجازات‌ها و آمره بودن قانون بیشتر به منظور حفظ حقوق کارگران و اعمال استانداردهای اجتماعی است. به عنوان مثال، بحث بیمه کارگران که اشاره کردید، قانون کار تضمین می‌کند که کارفرما موظف است که کارگران خود را تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار دهد. در صورت عدم رعایت این الزامات، کارفرما قابل مجازات است، که این نیز نشان از ضمانت اجرای قوانین کار توسط دولت است.
