حضانت و ولایت دو مفهوم مختلف در حقوق مدنی و حقوق خانواده هستند و نقش‌های متفاوتی دارند. در ادامه توضیح مختصری درباره هر یک ارائه می‌شود:

1. حضانت (Custody):
   • حضانت به معنی مراقبت و نگهداری از فرزندان کودکان است.
   • وقتی والدین جدا از یکدیگر می‌شوند یا طلاق می‌گیرند، یک تصمیم برای حضانت کودکان باید اتخاذ شود. این تصمیم ممکن است توسط دادگاه یا به توافق والدین رسیده باشد.
   • حضانت معمولاً به والدی اختصاص می‌یابد که به نظر دادگاه یا طرفین توافق‌کننده بهترین مراقبت و پرورش را برای کودک ارائه می‌دهد.
   • والد دیگر ممکن است حق دیدار با کودکان را داشته باشد، اما حضانت نهایی توسط والد مورد انتخاب تعیین می‌شود.
2. ولایت (Guardianship):
   • ولایت به معنی تسلط قانونی بر فرد محجوران (اشخاصی که به دلایلی ناشی از بی‌توانی یا عدم توانایی به تصمیم‌گیری خود معتبر نیستند) است.
   • ولی (شخص یا نهاد) که به عنوان ولی تعیین می‌شود، مسئولیت تصمیم‌گیری در مورد مسائل حقوقی و مالی محجوران را دارد.
   • ولی ممکن است شخص ولایتی بر فرزندان خود نباشد و به طور جدایی از والدان انتخاب شود.

بنابراین، حضانت و ولایت هر دو مفاهیم مرتبط با مراقبت از اشخاص محجور هستند، اما با تأکید‌ها و مسئولیت‌های مختلف. حضانت مربوط به کودکان است و بر مراقبت و پرورش آنان تأکید دارد، در حالی که ولایت به تسلط قانونی بر محجوران اشاره دارد.

در ادامه به تفصیل به توضیح این دو مورد میپردازیم.

حضانت چیست؟

حضانت به معنای نگهداری و مراقبت از کودکان می‌باشد. در قانون مدنی، تعریف دقیقی از این مفهوم ارائه نشده است؛ با این حال، می‌توان مفهوم حضانت را به معنای مراقبت و حمایت جسمی و عاطفی از کودکان در نظر گرفت. بر اساس مفاد قانون مدنی، در صورت جدایی والدین، حضانت فرزندان، چه دختر و چه پسر، تا سن هفت سالگی با مادرشان خواهد بود. پس از سن هفت سالگی، حضانت فرزندان تا رسیدن به سن بلوغ به عهده پدر قرار خواهد گرفت.

در شرایطی که یکی از والدین یا هر دوی آنها فوت کرده باشند، حضانت به والد زنده واگذار خواهد شد. در صورتی که هر دوی والدین فوت کنند، مسئولیت حضانت به جد پدری محول می‌شود.

ولایت چیست؟

ماده 1181 قانون مدنی ایران که در خصوص ولایت قهری پدر و جد پدری مطرح شده است، مفهوم مهمی در حقوق خانواده دارد. ولایت قهری به معنای سلطه و اختیاری است که پدر و جد پدری نسبت به فرزندان خود دارند. این ولایت تحت عنوان ولایت قهری شناخته می‌شود، یعنی به طور قانونی و اجباری، پدر و جد پدری بر فرزندان خود اختیار ولایت دارند.

با وجود اینکه ولایت قهری به پدر و جد پدری داده می‌شود، باید توجه داشت که این مسئله در موارد خاص می‌تواند تغییر کند. به عنوان مثال، اگر پدر یا جد پدری قادر به انجام وظیفه ولایت قهری نباشند یا مشکلاتی داشته باشند، دادگاه ممکن است تصمیم به تغییر ولی ولایت قهری بگیرد تا به بهترین منافع کودکان تأکید شود.

در کل، ولایت قهری یک نهاد قانونی است که به پدر و جد پدری داده می‌شود تا در مواردی که اختیار ولایت قهری اجباری است، مسئولیت مراقبت از فرزندان و تصمیم‌گیری در مورد مسائل حقوقی و مالی آنها را برعهده بگیرند.

فرق حضانت و ولایت

همانطور که بیان شد حضانت و ولایت دو مفهوم مختلف در حقوق خانواده و حقوق مدنی هستند.

حضانت ارتباط مستقیمی با مراقبت جسمی و عاطفی از کودکان دارد و به عنوان حق و تکلیفی بر والدین تعیین شده است. این حق تا سن بلوغ کودکان ادامه دارد. پس از رسیدن به سن بلوغ (که در قوانین ایران به نحوی معین شده است)، حضانت تماماً از بین می‌رود و کودکان به حقوق و وظایف خود بر می‌گردند.

ولایت قهری یا سلطه ولی بر محجوران دارای مفهوم متفاوتی است. این مسئولیت به عنوان یک نوع تسلط و سلطه حقوقی تعریف می‌شود که پدر و جد پدری نسبت به اشخاص محجور در اختیار دارند. ولایت قهری می‌تواند به حکم قانونی بر محجوران تعلق بگیرد و در صورت وقوع موارد معین توسط قانون، این ولایت قهری اعمال می‌شود. این به عنوان یک نوع وظیفه قانونی به پدر و جد پدری تعلق دارد تا از محجوران به عنوان نسلهای آینده مراقبت نمایند.

در کل، حضانت و ولایت دو مفهوم حقوقی مهم در حقوق خانواده هستند که هر یک وظایف و مسئولیت‌های مختلفی دارند و در زمینه‌های مختلف اعمال می‌شوند.